Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біреуі - ішсем, жесем, ұйқтасам деп тұрады. Бұлар - тәннің құмары, бұлар болмаса, тән жанға қонақ үй бола алмайды. Һәм өзі өспейді, қуат таппайды. Біреуі - білсем екен демеклік. Не көрсе соған талпынып, жалтыр-жұлтыр еткен болса, оған қызығып, аузына салып, дәмін татып қарап, тамағына, бетіне басып қарап, сырнай-керней болса, дауысына ұмтылып, онан ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, біреу күлсе де, біреу жыласа да тұра жүгіріп, «ол немене?», «бұл немене?» деп, «ол неге үйтеді?» деп, «бұл неге бүйтеді?» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді. Мұның бәрі - жан құмары, білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен деген.
Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгелдеп, ең болмаса денелеп білмесе, адамдықпен орны болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам жаны болмай, хайуан жаны болады. Әзелде құдай тағала хайуанның жанынан адамның жанын ірі жаратқан, сол әсерін көрсетіп жаратқаны. Сол қуат жетпеген, ми толмаған ессіз бала күндегі «бұл немене, ол немене?» деп, бір нәрсені сұрап білсем екен дегенде, ұйқы, тамақ та есімізден шығып кететұғын құмарымызды, ержеткен соң, ақыл кіргенде, орнын тауып ізденіп, кісісін тауып сұранып, ғылым тапқандардың жолына неге салмайды екеміз?
Сол өрістетіп, өрісімізді ұзартып, құмарланып жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді. Тәннен жан артық еді, тәнді жанға бас ұрғызса керек еді. Жоқ, біз олай қылмадық, ұзақтай шулап, қарғадай барқылдап, ауылдағы боқтықтан ұзамадық. Жан бізді жас күнімізде билеп жүр екен. Ержеткен соң, күш енген соң, оған билетпедік. Жанды тәнге бас ұрғыздық, ешнәрсеге көңілменен қарамадық, көзбен де жақсы қарамадық, көңіл айтып тұрса, сенбедік. Көзбен көрген нәрсенің де сыртын көргенге-ақ тойдық. Сырын қалай болады деп көңілге салмадық, оны білмеген кісінің несі кетіпті дейміз. Біреу кеткенін айтса да, ұқпаймыз. Біреу ақыл айтса: «Ой, тәңірі-ай, кімнен кім артық дейсің!» - дейміз, артығын білмейміз, айтып тұрса ұқпаймыз.
Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ. Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық? Қайта, бала күнімізде жақсы екенбіз. Білсек те, білмесек те, білсек екен деген адамның баласы екенбіз. Енді осы күнде хайуаннан да жаманбыз. Хайуан білмейді, білемін деп таласпайды. Біз түк білмейміз, біз де білеміз деп надандығымызды білімділікке бермей таласқанда, өлер-тірілерімізді білмей, күре тамырымызды адырайтып кетеміз.
1891
When a baby is born, it has two different characteristics: one is that it wants to eat, drink, and sleep. These are the passions of the flesh, without which the flesh cannot be a host to the soul. And it does not grow and find energy. One is that I want to know. What he sees is what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees, what he sees. "What is it?", "What is it?" "Why does he say that?" "Why bother?" He does not rest, asking for everything he has seen and heard. All this is a passion, a desire to know, to see, to learn.
There is no place for humanity if we do not know all the secrets of the world, visible and invisible, at least physically. Without knowing it, the soul becomes an animal soul, not a human soul. In the beginning, God created the human soul larger than the animal, and He created it with that effect. "What is this, what is that?" If we want to know something, why don't we put our desire to forget sleep and food, and when we grow up, when we come to our senses, to find a place, to find a person, to ask, to find the science?
We must expand it, lengthen our fields, and increase our treasures, which were the food of the soul. The soul was more important than the body, the body must have bowed to the soul. No, we didn't, we cried for a long time, crowed like crows, and did not stay away from the village shit. The soul dances in our youth. When he grew up, when he got stronger, we didn't give him a ticket. We refused to look at the living body, we did not look at anything with sympathy, we did not look with good eyes, we did not believe in condolences. We are satisfied with what we see with our eyes. We didn't care what happened to the secret, we wondered what happened to the person who didn't know it. We don't understand, even if someone says he's gone. If someone says, "Oh my God, who is better than you?" - we say, we don't know more, we don't understand.
There is no light in the chest, no confidence in the heart. What is better than an animal that we see with our own eyes? Instead, we were good as children. Whether we know it or not, we are the children of someone who wants to know. Today we are worse than animals. The animal does not know, does not argue that it knows. When we argue that we don't know, that we know, that we don't know, that we don't know, that we don't know, that we don't know, that we don't know, that we don't know, that we don't know.
1891