Біздің қазақтың қосқан аты алдында келсе, түсірген балуаны жықса, салған құсы алса, қосқан иті өзгеден озып барып ұстаса, есі шығып бір қуанады. Білмеймін, содан артық қуанышы бар ма екен? Әй, жоқ та шығар! Осы қуаныш бәрі де қазақ қарындастың ортасында бір хайуанның өнерінің артылғанына я бір бөтен адамның жыққанына мақтанарлық не орны бар? Ол озған, алған, жыққан өзі емес, яки баласы емес. Мұның бәрі - қазақтың қазақтан басқа жауы жоқ, биттей нәрсені бір үлкен іс қылған кісідей қуанған болып, ана өзгелерді ызаландырсам екен демек. Біреуді ызаландырмақ - шариғатта харам, шаруаға залал, ақылға теріс. Әншейін біреуді ыза қылмақтың несін дәулет біліп қуанады екен? Жә, болмаса, ана ыза болушы соншалық неге жер болып қалады екен?
Жүйрік ат - кейде ол елде, кейде бұл елде болатұғын нәрсе, қыран құс та, жүйрік ит те - кейде оның қолына, кейде мұның қолына түсетұғын нәрсе. Күшті жігіт те үнемі бір елден шыға ма? Кейде ана елден, кейде мына елден шығады. Мұның бәрін адам өз өнеріменен жасаған жоқ. Бір озған, бір жыққан үнемі озып, үнемі жығып жүрмейді. Соның бәрін де біле тұра, жерге кіргендей болып я бір арамдығы, жамандығы шыққандай несіне ұялып, қорланады екен?
Енді осылардан білсеңіз болады: надан ел қуанбас нәрсеге қуанады һәм және қуанғанда не айтып, не қойғанын, не қылғанын өзі білмей, есі шығып, бір түрлі мастыққа кез болып кетеді. Һәм ұялғандары ұялмас нәрседен ұялады, ұяларлық нәрседен ұялмайды. Мұның бәрі - надандық, ақымақтықтың әсері. Бұларын айтсаң, кейбіреуі «рас, рас» деп ұйыған болады. Оған нанба, ертең ол да әлгілердің бірі болып кетеді. Көңілі, көзі жетіп тұрса да, хайуан секілді әуелгі әдетінен бойын тоқтата алмайды, бір тиянақсыздыққа түсіп кетеді, ешкім тоқтатып, ұқтырып болмайды. Не жаманшылық болса да бір әдет етсе, қазақ ол әдетінен еріксіз қорыққанда я өлгенде тоқтайды, болмаса ақылына жеңгізіп, мұным теріс екен деп біліп, ойланып өздігінен тоқтаған адамды көрмессің.
1894
If our Kazakh comes in front of a horse, kills a wrestler, takes a bird, catches a dog ahead of others, he will be mad and happy. I don't know, is there more joy than that? Oh, maybe not! What is the place to be proud of the fact that in the midst of the Kazakh sister, all this joy is the art of one animal or another person? He is not the one who overtook, the one who took, the one who defeated, or the child. All this means that the Kazakhs have no enemies other than the Kazakhs, I want to be happy as if I had done something great, and I want to annoy others. To offend someone is forbidden in the Shari'a, it is harmful to the peasant, it is irrational. What does wealth do to make someone happy? Or why does the mother become so angry?
A galloping horse is something that sometimes happens in that country, sometimes in this country, and an eagle and a galloping dog are sometimes in his hands, sometimes in his hands. Does a strong guy always come from the same country? Sometimes he comes from his homeland, sometimes from this country. Man did not do all this by his own art. One is ahead, one is ahead, always ahead, not always ahead. Knowing all this, why is he ashamed and humiliated, as if he had entered the earth, or as if something unclean and evil had come out?
Now you know from this that the ignorant country rejoices in something that is not happy, and when they are happy, they do not know what to say, what to say, what to do, they go crazy and get drunk. And those who are ashamed are ashamed of what they are not ashamed of, and they are not ashamed of what they are ashamed of. All this is the effect of ignorance and stupidity. When you say that, some people say, "True, true." Don't give him bread, tomorrow he will be one of them. Even though he is in a good mood, he can't stop himself from his original habit like an animal, he falls into a state of indecision, no one can stop him. No matter how bad the habit is, the Kazakh stops when he is inevitably afraid of it or dies, otherwise you will not see a person who has lost his mind and stopped thinking on his own, knowing that it is wrong.
1894